کد مطلب:50501 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:162
همه اخلاق نیكو در میانه است میانه چون صراط المستقیم است [صفحه 225] تربیت شده های قرآن كریم و مدرسه ی نبوی، جلوه های كمال انسانی در كمال اعتدال بودند. امیرمومنان علی (ع) در توصیف اوصیای پیامبر، یعنی رهبران حق كه الگوهای كامل برای مردمانند.[3] فرموده است: «نحن النمرقه الوسطی، بها یلحق التالی و الیها یرجع الغالی.»[4] . ما جایگاه میانه ایم، عقب افتادگان باید به ما ملحق شوند و تندروان غلو كننده باید به سوی ما بازگردند. كمال یافتگان جز به راه میانه نمی روند و جز بر آن عمل نمی كنند. در دیوان منسوب به امام علی (ع) آمده است: نحن نوم النمط الاوسطا ما شیوه ی میانه را می جوییم. از آنان نئیم كه كوتاهی یا فزونكاری كنند. راه و رسم و سیرت و سنت آنان بر اعتدال بود، اعتدالی كه كمال انسانی بسته بدان است. امام علی (ع) درباره ی این راه و رسم فرموده است: «طریقتنا القصد.»[6] . راه و روش ما میانه روی است. امیرمومنان (ع) كه خود مظهر همه ی كمالات انسانی است، به اعتدال فراخوانده است كه راه اتصاف به همه ی كمالات از این مجرا می گذرد و افراط و تفریط تباه كننده ی تربیت كمالی است: «علیك بالقصد فانه اعون شی ء علی حسن العیش.»[7] . بر تو باد به میانه روی (در امور) زیرا میانه روی یاری كننده ترین چیز برای خوب زندگی كردن است. زندگی سالم و مناسبات انسانی جز در پرتو میانه روی حاصل نمی شود و هر گونه افراط و تفریط در هر زمینه ای، تباهگر تربیت كمالی و زندگی و مناسبات انسانی است. در این باره از امیرمومنان علی (ع) چنین روایت شده است: «من اراد السلامه فعلیه بالقصد.»[8] . [صفحه 226] هر كه خواهان سلامت است باید میانه روی پیشه كند. هر امر معتدل رشد دهنده و كمال افزاست، چنانكه ایمان آدمی در پرتو اعتدال رشد می یابد و به كمال خود می رسد. از امیرمومنان (ع) نقل شده است: «ثلاث من كن فیه فقد اكمل الایمان: العدل فی الغضب و الرضا و القصد فی الفقر و الغنا و اعتدال الخوف و الرجا.»[9] . سه ویژگی است كه در هر كه باشد بتحقیق ایمان را كامل نموده باشد: عدالت در خشم و خشنودی و میانه روی در درویشی و توانگری و اعتدال بیم و امید. اساسا سیرت اهل ایمان و راه و رسم كمال یافتگان، میانه روی و اعتدال در همه ی امور است، چنانكه امام علی (ع) در توصیف آنان فرموده است: «المومن سیرته القصد.»[10] . مومن راه و رسمش میانه روی است. امیرمومنان علی (ع) در توصیف اهل تقوا و سیرت پرواپیشگان كه به تربیت كمالی دست یافته اند، چنین فرموده است: «فالمتقون فیها هم اهل الفضائل. منطقهم الصواب و ملبسهم الاقتصاد و مشیهم التواضع.»[11] . پس پرهیزگاران در این جهان صاحبان فضیلتند. گفتارشان صواب و پوششان میانه روی و رفتارشان فروتنی است. انسانی كه در مسیر كمال گام می زند، پوششی از میانه روی بر خود و رفتار و كردار و مناسبات خویش می گستراند و جز به راه اعتدال نمی رود. ظهور نیكویی در اعتدال است
كمال آدمی در این است كه در همه ی امور زندگی میانه رو باشد و معتدل عمل نماید. این مسیر، ناسبترین و كوتاهترین راه تربیت مطلوب آدمی است. شیخ محمود شبستری، حكیم و عارف نامدار، در گذشته به سال 720 هجری،[1] در این باره چنین سروده است:
كه از افراط و تفریطش كرانه است
ز هر دو جانبش قعر جحیم است[2] .
لسنا كمن قصر او افرطا[5] .
عدالت جسم را اقصی الكمال است[12] .
صفحه 225، 226.